สมเด็จเจ้าฟ้าฯ กรมพระศรีสวางควัฒน วรขัตติยราชนารี ทรงบรรยายรายวิชาผ่านระบบออนไลน์ พระราชทานแก่นักศึกษาชั้นปีที่ 4 และ 5 คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล มหาวิทยาลัยมหิดล ประจำปีการศึกษา 2564 เป็นครั้งที่ 6

วันนี้ เวลา 12.45 น. สมเด็จเจ้าฟ้าฯ กรมพระศรีสวางควัฒน วรขัตติยราชนารี เสด็จออก ณ ตำหนักทิพย์พิมาน อำเภอปากช่อง จังหวัดนครราชสีมา ทรงบรรยายรายวิชาผ่านระบบออนไลน์ พระราชทานแก่นักศึกษาชั้นปีที่ 4 และ 5 คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล มหาวิทยาลัยมหิดล ประจำปีการศึกษา 2564 เป็นครั้งที่ 6 เรื่อง "การก่อตัวและการกระจายตัวของมะเร็ง" ต่อเนื่องจากการบรรยายเกี่ยวกับกระบวนการการเกิดมะเร็ง ซึ่งประกอบด้วย ขั้นเริ่มต้น ขั้นก่อตัว และขั้นกระจายตัว ทุกขั้นตอน มีความซับซ้อนในตัวเองทั้งสิ้น โดยได้ทรงบรรยายรายละเอียดของกลไก และความรู้พื้นฐานทางชีวโมเลกุล และชีวเคมีที่เกี่ยวข้อง ในการเกิดโรคในขั้นเริ่มต้นไปแล้ว ในครั้งนี้ ทรงบรรยายเรื่องการก่อตัว และการกระจายตัวของมะเร็ง

ในการนี้ ทรงบรรยายถึงการก่อตัวของมะเร็ง หลังจากขั้นเริ่มต้นที่เซลล์เริ่มเกิดการเปลี่ยนแปลงในดีเอ็นเอ เช่น การกลายพันธุ์ในเซลล์ ขึ้นแล้ว จะเข้าสู่ขั้นก่อตัว ซึ่งเซลล์ที่มีการกลายพันธุ์นั้น จะมีการขยายตัว หรือเพิ่มจำนวนขึ้นอย่างมาก การเพิ่มจำนวนนี้ อาจเกิดโดยสารที่ส่งเสริมให้เกิดมะเร็ง เรียกว่า สารโปรโมเตอร์ บางครั้งคนจะได้รับสัมผัสผ่านอาหารและวิถีการดำเนินชีวิต สารเหล่านี้ จะไม่มีผลต่อสารพันธุกรรม ภายในเซลล์โดยตรงเหมือนสารก่อมะเร็ง แต่จะทำหน้าที่โดยจับกับตัวรับสัญญาน ที่มีความจำเพาะอยู่บนผิวเซลล์ หรืออาจทำให้เกิดความเปลี่ยนแปลงการแสดงออกของยีน โดยไม่ต้องอาศัยตัวรับก็ได้ ซึ่งจะส่งผลให้เกิดการเพิ่มจำนวนของเซลล์ โดยผ่านกลไกต่างๆ ในระดับยีนและระดับเซลล์

โดยทรงยกตัวอย่าง รูปแบบการทดลองเกี่ยวกับการเกิดมะเร็งผิวหนังในสัตว์ทดลอง ที่ชี้ให้เห็นถึงความสำคัญของขั้นตอนการเกิด สามารถแยกออกเป็น 2 ขั้นตอนอย่างชัดเจน โดยขั้นตอนแรกใช้สารก่อมะเร็ง ที่มีผลต่อสารพันธุกรรมทาบนผิวหนัง และขั้นที่ 2 ใช้น้ำมันสลอด ทาทับเพื่อกระตุ้นให้เซลล์ มีการแบ่งตัวเพิ่มจำนวน การศึกษาดังกล่าวนี้ เป็นจุดเริ่มต้นที่ทำให้เกิดความเข้าใจ ในกระบวนการเกิดมะเร็ง ซึ่งใช้เวลายาวนาน ในการก่อตัวให้เป็นก้อนเนื้อที่สามารถตรวจพบได้ หลังจากที่มีการเพิ่มจำนวนของเซลล์ที่ผิดปกติในขั้นก่อตัว จะเกิดการเปลี่ยนแปลงคุณสมบัติของเซลล์เหล่านี้มากขึ้น โดยเซลล์ที่มีการเจริญรวดเร็วและผิดปกติมาก จะคงอยู่และขยายจำนวน และสะสมความผิดปกติในยีนมากขึ้นนำไปสู่ขั้นกระจายตัว ซึ่งมีการกลายพันธุ์และการเปลี่ยนแปลงทางพันธุกรรมเพิ่มขึ้นอีก

นอกจากนี้ ยังมีผลต่อการแสดงออกของยีนบางชนิด ทำให้เซลล์เหล่านี้ขยายตัวเพิ่มจำนวนอย่างรวดเร็ว จนกลายเป็นเซลล์ส่วนใหญ่ในก้อนมะเร็งนั้น โดยในช่วงแรกจะอยู่รวมกันในบริเวณที่เกิดมะเร็ง ซึ่งหากตรวจพบในระยะแรก จะมีโอกาสรักษาให้หายได้ แต่หากปล่อยให้ความผิดปกติเหล่านี้ดำเนินต่อไป จนเซลล์มะเร็งเริ่มรุกล้ำไปยังบริเวณใกล้เคียง โดยทะลุผ่านชั้นรองรับเนื้อเยื่อชั้นผิว ซึ่งเป็นตัวกั้นที่สำคัญ ทำให้เซลล์มะเร็งสามารถออกจากจุดเริ่มต้น เข้าสู่ระบบหลอดเลือดและท่อน้ำเหลือง และการกระจายตัวออกไปยังเนื้อเยื่อหรืออวัยวะอื่นๆ ที่อยู่ห่างออกไป จึงทำให้แพร่กระจายไปสู่หลายระบบในร่างกาย ซึ่งเป็นสาเหตุสำคัญที่ทำให้ผู้ป่วยเสียชีวิต