สรุปบทเรียน 20 ปี เครือข่ายคนไทยพลัดถิ่น ยังตกค้างไม่ได้สัญชาติกว่า 15,000 คน สะท้อนกลไกราชการที่ล่าช้า

เครือข่ายคนไทยพลัดถิ่น และมูลนิธิชุมชนไท ร่วมสรุปบทเรียน 20 ปีของเครือข่าย และ 10 ปีการแก้ไขกฏหมายสัญชาติไทย กับเส้นทางสิทธิพลเมืองไทย ซึ่งพบว่ามีผู้ได้รับสัญชาติไทยไปเพียงครึ่งหนึ่งเท่านั้น อีกกว่าครึ่งหนึ่งยังล่าช้า ทั้งตกสำรวจและถูกจำหน่ายชื่อออก จึงเรียกร้องให้กระทรวงมหาดไทย จัดระบบจัดการใหม่ ตั้งเป้าให้แล้วเสร็จภายใน 3 ปี เพื่อรักษาสิทธิความเป็นมนุษย์

เครือข่ายคนไทยพลัดถิ่น 20 คน ทั้งผู้ใหญ่และเด็ก ต่างดีใจที่ได้รับมอบบัตรประชาชน ยืนยันสิทธิความเป็นพลเมืองไทย มีสัญชาติไทยอย่างถูกต้อง และยังมีความหวังให้รุ่นพ่อแม่ ปู่ย่าตายาย ได้รับสิทธิความเป็นคนไทย สำหรับเด็กๆ ดีใจที่จะได้มีโอกาสเข้าถึงการศึกษา ได้เป็นนักกีฬาตัวจริง และจะไม่ถูกเพื่อนล้ออีกแล้วว่าเป็นคนพม่า

เครือข่ายคนไทยพลัดถิ่น เริ่มรวมตัวในปี 2545 โดยมูลนิธิชุมชนไทย พบว่า คนเหล่านี้เป็นคนไทยดั้งเดิม ที่ต้องกลายเป็นคนบังคับในประเทศอื่น เพราะการเปลี่ยนแปลงอาณาเขตราชอาณาจักรไทย เมื่อกลับมาไทยทำให้ยังไม่ได้รับสัญชาติไทย และไม่สามารถเข้าถึงสิทธิต่างๆ ซึ่งมีอยู่ในชายแดนจังหวัดระนอง, จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ และเริ่มรณรงค์แก้ไขกฏหมาย พ.ร.บ.สัญชาติ เพื่อให้คนไทยพลัดถิ่นได้รับการคืนสัญชาติไทย สำเร็จในปี 2555

ซึ่ง 10 ปีที่ผ่านมา มีคนไทยพลัดถิ่นได้รับสัญชาติไปแล้ว 12,597 คน จากข้อมูลของกรมการปกครอง และยังขาดกว่า 5,000 คน ขณะที่ มูลนิธิชุมชนไท พบว่ายังมีตกหล่นและถูกจำหน่ายชื่อเหลืออีกว่า 15,000 คน ที่ยังรอคอยการได้รับสัญชาติ

โดย นายพิธาสรวง จันทร์ฉายฉัตร ผู้เชี่ยวชาญงานทะเบียน กรมการปกครอง ระบุว่า ยังมีกลุ่มคนที่ขอขึ้นทะเบียนสัญชาติไทย กว่า 1.3 ล้านคน ดำเนินการไปแล้วกว่า 4 แสนคน ในส่วนของคนไทยพลัดถิ่น เป็นกลุ่มที่ตั้งใจทำให้ครบถ้วน แต่อาจติดกลไกราชการที่ล่าช้า ซึ่งถูกสะท้อนผ่านเครือข่ายคนไทยพลัดถิ่น ที่ยอมรับว่าเจ้าหน้าที่รัฐ มีทัศนคติที่ไม่เข้าใจที่มาของคนไทยพลัดถิ่น ที่ไม่ใช่แรงงานต่างด้าว และบางคนยื่นเรื่องมา 20 ปี เมื่อมีเจ้าหน้าที่ชุดใหม่โยกย้ายมา ก็ต้องเริ่มกระบวนการใหม่ บางคนถูกจำหน่ายชื่อ ถูกตัดสิทธิรักษาพยาบาล

จึงเรียกร้องให้รัฐ เข้าใจสิทธิความเป็นพลเมือง และสิทธิความเป็นมนุษย์ ที่พยานบุคคลหลายคนได้เสียชีวิตไปแล้ว มูลนิธิชุมชนไทย จึงเสนอให้กระทรวงมหาดไทย วางแผนปฏิบัติการตั้งเป้าให้สัญชาติคนไทยพลัดถิ่น ภายใน 3 ปี ซึ่งมีเครือข่ายและสถาบันการศึกษาร่วมจัดทำข้อมูลอยู่แล้ว

ขณะที่คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ ได้จัดทำโครงการศึกษาปัญหากฏหมายคืนสัญชาติคนไทยพลัดถิ่น ว่ามีปัญหาอุปสรรคอย่างไร พร้อมทั้งสำรวจคนที่ตกสำรวจ ถูกจำหน่ายชื่อ และเห็นว่าเวลา 20 ปียาวนานเกินไปแล้ว ขอให้รัฐเร่งจัดการคืนศักดิ์ศรีความเป็นคนไทยให้กับคนไทยพลัดถิ่น

ในจำนวนเครือข่ายคนไทยพลัดถิ่น มีทั้งที่นับถือศาสนาพุทธ และมุสลิม พวกเขาต่างเป็นคนไทยดั้งเดิม ที่ถูกทำให้พลัดถิ่น แต่ไม่สามารถขอคืนความเป็นคนไทยได้ แม้จะได้รับสิทธิการศึกษาแต่ยังไม่เท่าเทียม ทุกวินาทีของคนเหล่านี้จึงมีความหมายต่อการมีศักดิ์ศรีความมนุษย์