สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี ทรงทัศนศึกษาอุทยานประวัติศาสตร์ จังหวัดสุโขทัย และจังหวัดกำแพงเพชร ผ่านสื่ออิเล็กทรอนิกส์ ออนไลน์

วันนี้ เวลา 7.50 น. สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี เสด็จออก ณ วังสระปทุม ทรงร่วมทัศนศึกษาอุทยานประวัติศาสตร์ศรีสัชนาลัย อำเภอศรีสัชนาลัย จังหวัดสุโขทัย และทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อม ให้ข้าราชการ และนักเรียนนายร้อย โรงเรียนนายร้อยพระจุลจอมเกล้า ร่วมทัศนศึกษาผ่านระบบออนไลน์ จากห้องทรงสอน 206 อาคารกองวิชาประวัติศาสตร์

ส่วนการศึกษา โรงเรียนนายร้อยพระจุลจอมเกล้า จังหวัดนครนายก โดยเว้นระยะห่างทางสังคม ตามมาตรการควบคุมและป้องกันโรค COVID-19 ของศบค.อย่างเคร่งครัด ในช่วงเช้า ทรงทัศนศึกษาอุทยานประวัติศาสตร์ศรีสัชนาลัย การตั้งถิ่นฐานของชุมชนเมืองเชลียง ตั้งแต่ยุคก่อนประวัติศาสตร์ ผ่านสมัยทวารวดี สุโขทัย และอยุธยา

เช่น ความเป็นมาของเมืองเชลียง ที่สันนิษฐานว่ามีมาก่อนสมัยสุโขทัย ,วัดพระศรีรัตนมหาธาตุราชวรวิหาร วัดสำคัญในเมืองเชลียง มีจุดเด่นเป็นปรางค์ประธานขนาดใหญ่ และพระพุทธรูปขนาดใหญ่ปางมารวิชัย ซึ่งการขุดค้นโบราณคดีที่วัดชมชื่น ทำให้เชื่อว่าเป็นเมืองเชลียงเดิม จึงมีการสำรวจเพิ่มเติม และค้นพบวัฒนธรรมมนุษย์หลายสมัย เช่น ร่องรอยการใช้ไฟ เศษภาชนะดินเผา

ส่วนวัดช้างล้อม เป็นโบราณสถานสำคัญอยู่กลางเมืองศรีสัชนาลัย พบการอยู่อาศัยของมนุษย์ และร่องรอยการถมดิน เช่นเดียวกับวัดเจดีย์เจ็ดแถว ที่เรียกชื่อตามแนวเจดีย์ มีเจดีย์ประธานทรงยอดดอกบัวตูม ตามเอกลักษณ์สุโขทัย สันนิษฐานว่าเป็นที่เก็บอัฐิของราชวงศ์พระร่วง ในส่วนการบริหารจัดการน้ำแม่น้ำยม

ซึ่งมีลำน้ำสาขา 11 ลุ่มน้ำ สภาพปัญหา เกิดจากความไม่สมดุลของปริมาณน้ำในช่วงฤดูแล้ง และเกิดอุทกภัยในฤดูฝน จึงดำเนินการสร้างอ่างเก็บน้ำ และฝาย และการจัดสร้างประตูระบายน้ำ รวมถึงการวางแผนป้องกันอุทกภัย ในปี 2564

จากนั้น ทรงฟังการบรรยายของอุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัย เป็นเมืองที่ล้อมรอบคูน้ำ 3 ชั้น ปัจจุบันสำรวจพบโบราณสถาน 218 แห่ง ส่วนใหญ่เป็นวัด อาทิ วัดมหาธาตุ เป็นวัดหลวงที่สำคัญประจำอาณาจักรสุโขทัย ภายในวัดมีเจดีย์ประธานทรงพุ่มข้าวบิณฑ์ เอกลักษณ์เฉพาะของสุโขทัย มีวิหาร, มณฑป, อุโบสถ และเจดีย์รายมากถึง 200 องค์ เจดีย์ประธาน ขนาบข้างด้วยมณฑป 2 หลัง ภายในประดิษฐานพระอัฏฐารศ หรือพระพุทธรูปยืนสูง 18 ศอก ด้านหน้าเป็นที่ตั้งของวิหารหลวง สันนิษฐานว่า เคยประดิษฐานพระพุทธรูปทองขนาดใหญ่ ซึ่งรัชกาลที่ 1 ได้อัญเชิญไปประดิษฐาน ณ วิหารหลวงวัดสุทัศน์เทพวราราม กรุงเทพมหานคร

ส่วนวัดศรีสวาย ตั้งอยู่ภายในกำแพงเมืองสุโขทัย ก่อสร้างด้วยศิลาแลงขนาดเล็ก ซึ่งพื้นที่โบราณสถานด้านในทั้งหมด ผ่านการบูรณะและซ่อมแซมมาหลายครั้ง โบราณวัตถุสำคัญที่ค้นพบ คือ ทับหลังสลักเป็นรูปนารายณ์บรรทมสินธุ์ และร่องรอยภาพจิตรกรรมฝาผนัง

ส่วนที่พิพิธภัณฑ์สถานแห่งชาติรามคำแหง จัดแสดงโบราณวัตถุที่ได้จากการขุดแต่งบูรณะโบราณสถานในเขตเมืองเก่าสุโขทัย แสดงให้เห็นถึงพัฒนาการและความเชื่อมโยงทางวัฒนธรรมในอดีต อาทิ พระพุทธรูปสำริดปางลีลาศิลปะสุโขทัย เครื่องสังคโลก

ในช่วงบ่าย ทรงทัศนศึกษาอุทยานประวัติศาสตร์กำแพงเพชร จังหวัดกำแพงเพชร ผ่านสื่ออิเล็กทรอนิกส์ (ออนไลน์) ซึ่งเป็นเมืองโบราณที่สำคัญมาตั้งแต่สมัยสุโขทัย, อยุธยา จนถึงสมัยรัตนโกสินทร์ เช่น ความสำคัญด้านการทหาร ในสมัยกรุงศรีอยุธยา ในการทำสงครามกับข้าศึก กรมศิลปากรประกาศขึ้นทะเบียน เมื่อปี 2511

และได้รับคัดเลือกจากยูเนสโก เป็นมรดกโลกเมื่อวันที่ 12 ธันวาคม 2534 มีพื้นที่ภายในเมืองที่เป็นรูปสี่เหลี่ยม 1.2 ตารางกิโลเมตร มีคูน้ำและกำแพงเมืองก่อด้วยศิลาแลงล้อมรอบ นอกเมืองด้านทิศเหนือมีกลุ่มโบราณสถานขนาดใหญ่หลายแห่ง เป็นวัดตั้งอยู่บนเนินเขาเตี้ยๆ เรียกว่า "เขตอรัญญิก" แปลว่า ป่า บนยอดเนินเขาเป็นที่ตั้งของวัดช้างรอบ มีเจดีย์ประธานทรงระฆัง ตั้งอยู่ตรงฐานสี่เหลี่ยมขนาดใหญ่ มีประติมากรรมช้างปูนปั้นครึ่งตัวอยู่โดยรอบ ในพุทธศาสนา ยกย่องว่าช้างเป็นตัวแทนของความยิ่งใหญ่ ความมีอำนาจ ความมั่นคง ฉะนั้นศิลปะโบราณวัตถุที่มีช้างรองรับอยู่ ย่อมมีความหมายว่าช้างมาค้ำจุน หรือรองรับพุทธศาสนา

ส่วนวัดพระสี่อิริยาบถ เป็นพื้นที่ประกอบพิธีกรรมทางพุทธศาสนา ประกอบด้วยวิหาร มณฑป และเจดีย์บริวาร มณฑปพระสี่อิริยาบถ แต่ละด้านประดิษฐานพระพุทธรูปในอิริยาบถ ยืน เดิน นั่ง นอน เป็นเอกลักษณ์เด่นในศิลปะแบบสุโขทัย ทั้งนี้ได้มีการตีความเรื่องพระพุทธรูปสี่อิริยาบถนี้ไว้ว่า การปฏิบัติธรรมตามหลักพุทธศาสนา คือ หลักสติปัฏฐาน 4, แสดงถึงกิจวัตร และการพักผ่อนของพระพุทธเจ้าในรอบวัน และสื่อถึงพุทธประวัติในตอนต่างๆ

ส่วนวัดพระแก้ว เป็นวัดที่มีขนาดใหญ่ที่สุดในเขตเมืองโบราณสถาน มีเจดีย์ช้างเผือก เจดีย์ทรงระฆังบนฐานสี่เหลี่ยมแบบศิลปะสุโขทัย และมีประติมากรรมช้างปูนปั้น 32 เชือก มณฑปพระอัฏฐารส มีร่องรอยส่วนพระบาทของพระพุทธรูปยืน และเจดีย์สิงห์ล้อม เจดีย์ประธานเป็นเจดีย์ทรงระฆัง ฐานล่างของเจดีย์ที่มีซุ้มรายรอบ ภายในซุ้มประดับประติมากรรมปูนปั้นรูปสิงห์ ตามความเชื่อทางพุทธศาสนา เช่นเดียวกับช้าง

จุดสุดท้าย คือพิพิธภัณฑ์กำเนิดชีวิต อยู่ในสนามบินสุโขทัย จัดแสดงซากดึกดำบรรพ์ของสิ่งมีชีวิต ที่เคยวิวัฒนาการบนโลก บอกเล่าพัฒนาการของชีวิตรูปแบบต่างๆ นับจากยุคแรกเริ่มที่เป็นสัตว์เซลล์เดียวค่อยๆ มีวิวัฒนาการเป็นรูปแบบที่ซับซ้อน และเคลื่อนจากน้ำมาอยู่บนบก เกิดผืนป่า และสัตว์เลื้อยคลานกลุ่มแรก

และการจัดแสดงซากดึกดำบรรพ์ของจริงของไดโนเสาร์ที่หาชมได้ยาก สิ่งมีชีวิตบินได้ตัวใหญ่ที่สุดที่เคยปรากฏ ที่นำมาจัดแสดงจากประเทศต่างๆ เพื่อให้พิพิธภัณฑ์แห่งนี้ เป็นมรดกให้คนไทยได้ศึกษา และตระหนักถึงสิ่งมีค่าที่ควรหวงแหน

โอกาสนี้ ทรงมีพระราโชวาทแก่นักเรียนนายร้อย ถึงแม้จะอยู่ในช่วงสถานกาณ์การแพร่ระบาดของไวรัส การได้ศึกษาหาความรู้ ไม่ว่าจะในรูปแบบใด ก็จะช่วยให้น่ารู้น่าเรียนได้ดีขึ้น ฉะนั้นการสังเกต จะก่อให้เกิดประโยชน์ไปต่อยอดได้อีกหลายเรื่อง