สมเด็จพระสังฆราชฯ ทรงเป็นประธานประกอบพิธีปลุกเสกพันธุ์ข้าวพระราชทาน พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดอาราธนาให้ สมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก ทรงเป็นประธาน ในการประกอบพิธีปลุกเสกเมล็ดพันธุ์ข้าวพระราชทาน

วันนี้ (6 พฤษภาคม 2564) เวลา 16.53 น. พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดอาราธนาให้ สมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก เสด็จไปยังพระอุโบสถ วัดพระศรีรัตนศาสดาราม พระบรมมหาราชวัง ทรงเป็นประธานในการประกอบพิธีปลุกเสก เมล็ดพันธุ์ข้าวพระราชทาน เพื่อใช้เป็นเมล็ดพันธุ์สำหรับเพาะปลูก ในปี 2565

ในการนี้ ทรงจุดธูปเทียนเครื่องนมัสการแก้วบูชา พระพุทธมหามณีรัตนปฏิมากร โดยมีพลเอก สุรยุทธ์ จุลานนท์ ประธานองคมนตรี ประธานฝ่ายฆราวาส จุดเทียนทอง เทียนเงิน และธูปที่โต๊ะเครื่องบวงสรวงสังเวย แล้วโปรยดอกไม้ ที่เครื่องบวงสรวงสังเวย ชาวพนักงานลั่นฆ้องชัย ประโคมสังข์ แตร ดุริยางค์

จากนั้น พระมหาราชครูพิธีศรีวิสุทธิคุณ ประธานพระครูพราหมณ์ ประกอบพิธีบวงสรวงเทพยดา ปลุกเสกเมล็ดพันธุ์ข้าวพระราชทาน ประกอบด้วย 5 พันธุ์ข้าว คือ พันธุ์ขาวดอกมะลิ 105, ปทุมธานี 1, กข 6, กข 43, และ กข 79 รวมน้ำหนักเมล็ดพันธุ์ข้าว ทั้งสิ้น 1 พัน 3 ร้อย 96 กิโลกรัม ซึ่งจะใช้เป็นเมล็ดพันธุ์สำหรับเพาะปลูกในปี 2565 โดยอ่านโองการบวงสรวง ชาวพนักงานลั่นฆ้องชัย ประโคมสังข์ แตร ดุริยางค์ ประธานฝ่ายฆราวาส โปรยข้าวตอก ดอกไม้ที่โต๊ะเครื่องบวงสรวงสังเวย ประธานสงฆ์จากวัดระฆังโฆสิตาราม และพระสงฆ์เปรียญธรรม 9 ประโยค จากวัดต่างๆ เจริญพระพุทธมนต์ คาถาพืชมงคล

จากนั้น สมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก เสด็จไปทรงประพรมน้ำพระพุทธมนต์ และเทพมนต์ ทรงโปรยข้าวตอก ดอกไม้ ที่เมล็ดพันธุ์พืช พระสงฆ์เจริญชัยมงคลคาถา ชาวพนักงานลั่นฆ้องชัย ประโคมสังข์แตร ดุริยางค์ จากนั้น ประธานฝ่ายฆราวาส ถวายพวงมาลัย และจุดธูปเทียนบูชาพระพุทธคันธารราษฎร์ หรือพระขอฝน อธิษฐานขอความอุดมสมบูรณ์ ของพืชผลแห่งราชอาณาจักรไทย

โดยเมล็ดพันธุ์พืชที่ปลุกเสกแล้วนั้น จะมีพิธีหว่านข้าวในแปลงนาทดลอง ณ สวนจิตรลดา ในวันจันทร์ที่ 10 พฤษภาคม นี้ เพื่อเป็นเมล็ดพันธุ์ สำหรับการประกอบพระราชพิธีพืชมงคล จรดพระนังคัลแรกนาขวัญในปีต่อไป และส่วนหนึ่งจัดเป็น "พันธุ์ข้าวทรงปลูกพระราชทาน" บรรจุใส่ซองขนาดเล็ก เพื่อจัดส่งให้จังหวัดต่าง ๆ สำหรับแจกจ่ายแก่เกษตรกร รับไปเป็นมิ่งขวัญ และสิริมงคล ในการประกอบอาชีพ ตามพระราชประสงค์

พระราชพิธีพืชมงคลจรดพระนังคลแรกนาขวัญ เป็นโบราณที่สืบทอดกันมา เพื่อความเป็นสิริมงคล และบำรุงขวัญแก่เกษตรกรไทย โดยกำหนดจัดขึ้นในเดือนหกของทุกปี ซึ่งมีพระราชพิธี 2 พิธีรวมกัน คือ พระราชพิธีพืชมงคล อันเป็นพิธีสงฆ์ ซึ่งจะประกอบพระราชพิธีวันแรก ในพระอุโบสถวัดพระศรีรัตนศาสดาราม เป็นการทำขวัญเมล็ดพันธุ์พืชต่าง ๆ เพื่อให้ปลอดจากโรคและเจริญงอกงามสมบูรณ์ จากนั้นจึงเริ่มพิธีจรดพระนังคัลแรกนาขวัญในวันถัดมา ซึ่งเป็นพิธีพราหมณ์ เริ่มต้นด้วยการไถหว่านเมล็ดข้าว ณ มณฑลพิธีท้องสนามหลวง อันเป็นสัญญาณการเข้าสู่ฤดูกาลทำนา และเพาะปลูกประจำปี แต่เนื่องจากในปีนี้ประเทศไทยยังคงประสบปัญหา สถานการณ์การแพร่ระบาดของโรคโควิด-19 อย่างต่อเนื่อง จึงงดจัดงานพระราชพิธี ณ มณฑลพิธีท้องสนามหลวง

ทั้งนี้นับตั้งแต่สมัยกรุงสุโขทัยเรื่อยมา งานแรกนาขวัญมีแต่เพียงพิธีทางศาสนาพราหมณ์เท่านั้น จนกระทั่งถึงรัชสมัย ของสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ 4 จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อม ให้จัดพิธีสงฆ์เพิ่มขึ้นในพระราชพิธีต่าง ๆ ทุกพิธี พระราชพิธีพืชมงคล จึงได้เริ่มมีขึ้นตั้งแต่นั้นเป็นต้นมา

โดยได้จัดรวมกับพระราชพิธีจรดพระนังคัลแรกนาขวัญ จึงมีชื่อเรียกรวมกันว่า "พระราชพิธีพืชมงคล จรดพระนังคัลแรกนาขวัญ" ซึ่งได้กระทำเต็มรูปบูรพประเพณีครั้งสุดท้ายในปี 2479 แล้วว่างเว้นไปจนกระทั่งในปี 2503 พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร มีพระราชกระแสให้ฟื้นฟูพระราชพิธีขึ้นใหม่ และปรับปรุงพิธีการบางอย่าง ให้เหมาะสมกับยุคสมัย ด้วยทรงตระหนักว่าเป็นการรักษาพระราชพิธีอันดีงาม มีผลในการบำรุงขวัญ และจิตใจของเกษตรกรไทย นอกจากนี้ในปี 2509 คณะรัฐมนตรีได้มีมติให้วันพระราชพิธีพืชมงคล จรดพระนังคัลแรกนาขวัญ เป็นวันเกษตรกร ด้วย